دانشنامه پارسی

چو ایران مباشد تم من مباد * * * بدین بوم و بر زنده یک تن مباد

دانشنامه پارسی

چو ایران مباشد تم من مباد * * * بدین بوم و بر زنده یک تن مباد

ورزش در ایران باستان

متن در ادامه مطلب

ورزش در ایران باستان

آذربایجان مهد ورزشهای المپیک باستانی یونان

رقابتهای ورزشی المپیک یکی از معتبرترین و باشکوهترین مسابقات ورزشی جهان بشمار می‌آید که هر 4 سال یکبار در کشورهای مختلف جهان برگزار می‌شود. براساس نوشته مورخان « اولین المپیک باستان در سال 776 قبل از میلاد به افتخار زئوس zeus ( خدای اساطیری یونان) در الیمپیا Olympia در یونان برگزار گردید و این مسابقات به طور مرتب تا سال 392 پس از میلاد ادامه داشت و براین روال جمعا 293 دورة آن برگزار گردید.(1) » که این 293 دوره را در تاریخ به نام « المپیک عهد باستان» می‌نامند.

« در ابتدا مسابقات المپیک باستان در فصل تابستان (مرداد ماه) تنها در یک روز انجام می‌شد که شامل دو سرعت برابر یک طول ورزشگاه (نزدیک 200 متر) و دو طول ورزشگاه دو استقامت، دو امدادی و چند مسابقه نبرد تن به تن مثل مشت زنی و پانکراتوم pancratum یا پانکریشن pankration ( ترکیبی از مشت زنی و کشتی) بود که بعدها اسب سواری ، ارابه رانی و پنتاتلون یا مسابقات پنجگانه شامل پرتاب نیزه پرتاب دیسک ، دو سرعت ، پرش طول و کشتی نیز به سایر موارد آن افزوده شد که بزرگترین سرگرمی و فعالیت ورزشی و اجتماعی و بهترین وسیله تبادل افکار و عقاید مردم نواحی مختلف ، در آن روزگار بود.

با تسلط رومیان بر یونان ، بازیهای المپیک شکوه خود را از دست داد و صحنة رقابتهای انسانی به میدان کارزارهای خونین نبرد اسیران با هم و یا حیوانات وحشی ] نبرد گلادیاتورها که منجر به کشته شدن یکی از طرفین می‌شد[ تبدیل گشت».(2) در سال 394 پس از میلاد در حالی که دو سال از برگزاری المپیک 293 سپری شده بود، مسابقات به دستور تئودوسیوس Theodosius امپراطور روم تحریم و تعطیل شد(3).» این تعطیلی در حالی بود که ترکان هون غربی از سال 374 میلادی ، حمله برق آسای خود را به اروپا خصوصا به محدوده امپراطوری روم آغاز کرده بودند و با به قدرت رسیدن آتیلای مقدس (رهبر مذهبی و نظامی ترکان هون) این حملات به اوج خود رسید و بدین ترتیب بزرگترین امپراطوری آن زمان ، توسط ترکان هون ، که از ابتدایی‌ترین سلاحهای جنگی استفاده می‌کردند ، سرتعظیم فرود آورد و بار دیگر قدرت نظامی و جنگی ترکان به رخ جهانیان کشیده شد.

« در زبان فرانسه ضرب المثلی است که ترجمه آن به این صورت است که می‌گویند : او مانند یک ترک قوی است. از این ضرب المثل معلوم می‌شود که ملت ترک اساسا نژادی قوی هستند و جنگجوئی و رشادت ملت ترک از قدیم باعث افتخار و سربلندی آنها بوده است.»(4)

«تعطیلی مسابقات المپیک، قریب به 1500 سال ادامه یافت و سرانجام در سال 1896 میلادی به همت و کوشش « بارون پیردوکوبرتن ( 1937 ـ 1836 ) » محقق و اندیشمند فرانسوی که به پدر المپیک ملقب گشته است، باردیگر بازیهای المپیک از سرگرفته شد.»(5)

«هنگامی که « بارون پیردو کوبرتن» در سال 1896 میلادی ، ورزشهای یونانی متداول در دشت نزدیک به کوههای المپ olympe] کوهی است در یونان که یونانیان معتقدند که محل اقامت خدایان می‌باشد.[ را بنام المپیاد olympiad متداول گردانید ، پژوهشگران و عالمان همواره در مطبوعات و سخنرانیها دو پرسش اساسی از وی می‌نمودند که تا 65 سال بعد و هنگام بدست آمدن جام زرین حسنلو بی‌جواب مانده بود ، نخست آنکه از چه تاریخی این ورزشها در یونان متداول گردیده است و دیگر آنکه آیا ورزشهائی که با نام المپیاد باستانی یونان متداول بوده ، یونانی الاصل می‌باشند و یا از اقوام و ملتهای دیگر الهام گرفته شده‌اند. از تصادف خوش ایام ، پیدا شدن جام زرین حسنلو به هر دو پرسش پژوهشگران پاسخ داد و پروفسور کارال دیم در کتاب «تاریخ و ورزش در جهان» چنین نوشته است که ورزشهای متداول در المپیک یونانی خیلی زودتر از سال 776 قبل از میلاد متداول بوده و ناگهانی و یکباره از یونان برنخواسته است زیرا باید برای ورزشهای شنا، دو ، سوارکاری و پرش از موانع ، میدانهای بزرگ و ساختمانهای ویژه ورزشی برای مردان و زنان ، ساخته باشند و یونان در 776 قبل از میلاد با اقتصاد ناچیزش نمی‌توانسته چنین سازمانهائی داشته باشد.

پیدا شدن جام زرین حسنلو در سال 1958 میلادی ( 23 مرداد 1337 شمسی) در دهکدة حاجی آباد از توابع سلدوز (نقده) در استان آذربایجان غربی با قدمتی 3 هزار ساله که صحنه‌های ورزشی تیر و کمان ، مشت زنی ، کشتی‌گیری ، چوگان بازی و ارابه‌رانی بطور برجسته و با ظرافت تمام بدنده خارجی آن نمایانده شده است، معلوم می‌دارد در آن روزگاران در آذربایجان سرسبز و پرآب ، این ورزشها آنچنان مورد توجه بوده که شهر یاران مقتدر « ماننا» ضمن تجسم آن بر جام طلا، همواره آنرا در کاخ سلطنتی مدنظر داشته‌اند.»(6) بعضی از دانشمندان و از آن جمله دایسون، گدار و گیرشمن ، تپه حسنلو را یکی از دژهای مقدم ماننایی و یکی از مراکز تاریخی آذربایجان باستان دانسته‌اند.(7)» «مجله لایف گزارش مصور ویژه‌ای در شماره 12 ژانویه 1959 میلادی خود به مناسبت این کشف بزرگ منتشر کرد و در قسمت اول این گزارش تحت عنوان « اسرار جام زرین ـ فرهنگی نامعلوم پدیدار گشت» چنین نگاشت.... دانشمندان ایرانی و آمریکایی که در تپه کاوش می‌کردند ، به کاسه مزبور برخوردند و آن را یکی از مهم ترین اشیای مکشوفه در این گونه کاوش‌ها یافته ، و در ردیف بزرگترین کشفیات عالم باستان شناسی شناختند.»(

لازم به ذکر است که «جام زرین حسنلو در موزه ایران باستان نگهداری می‌شود»(9) و در سال 1381 به مناسبت هفته میراث فرهنگی ، این جام در موزه سنندج در معرض بازدید عموم قرار گرفته بود.

«پروفسور کارال دیم بزرگترین مورّخ ورزش و رئیس دانشکدة ورزش آلمان و برگزار کننده المپیک 1936 برلین ، هنگامی که در اکتبر 1961 برای تماشای جام زرین حسنلو به تهران آمده بود ، با مشاهده جام زرین اعلام داشت : پیدا شدن این جام زرین که 950 گرم وزن ] جناب آقای رحیم رئیس نیا در کتاب آذربایجان در سیر تاریخ ایران ( بخش اول) وزن این جام زرین را در صفحه 226، 590 گرم ذکر کرده‌اند[ و 60 سانتی متر دهانه آن است ، هیجان خاصی را در اذهان صاحب نظران ورزشی جهان پدید آورده است زیرا صحنه‌های ورزشی کشتی ، چوگان زنی، ارابه‌رانی ، مشت زنی و تیراندازی را بطور برجسته و با ظرافت تمام در بدنة خارجی جام نمایانده و کیفیت آغاز مسابقات و صحنه تقسیم جوایز را نیز مجسم گردانیده است . معلوم میدارد 3 هزار سال پیش که این جام را از طلای خالص ساخته و در کاخ پادشاهان ماننا نهاده‌اند رشته‌های ورزشی یاد شده در آذربایجان رایج بوده و پیشگامی این ورزشها به یونان نادرست می‌باشد

(10)» از ورزشهایی که در آذربایجان باستان در زمان حکومت مانناها، متداول بوده ، می‌توان به نوعی کشتی تهاجمی اشاره کرد که در حال حاضر در جهان به ورزش پانکریشن معروف می‌باشد و ورزش سنتی و ملی یونان محسوب می‌شود.

مبارزات پانکریشن به دو روش آماتور و حرفه‌ای P.L.P) ) برگزار می‌شود که روش آماتور آن ، 3 سال است که در سطح جهان برگزار می‌شود و حرفه‌ای آن برای اولین بار در سرزمین اجدادی ترکان یعنی در ولایت خودمختار آلتای شهر بارنائول روسیه برگزار گردید و اینجانب (نویسنده مقاله) نیز بعنوان کاپیتان تیم ملی پانکریشن ایران در آن مسابقات حضور داشتم. و در تیم ملی رویسه نیز چند نفر ترک از قوم آلتای و آوار حضور داشتند که شامل ابرام اف قهرمان جوجیت سو برزیلی جهانی در سال 2003 جهان، اهل داغستان روسیه از ترکهای آوار و سرگی ایگناتیف قهرمان جودو تورنمنت بین المللی قزاقستان در سال 2003 اهل بارنائول از ولایت خودمختار آلتای ازجمله آنها بودند. در مسابقات حرفه‌ای P.L.P روسیه ارتباط دو تیم ایران و روسیه توسط من و شامیل ابرام اوف صورت می‌پذیرفت که هر دو وظیفه مترجمی دو تیم رابعهده داشتیم. شامل ابرام اف که از ترکهای اوار داغستان بود می‌گفت که ما آوارها از نژاد اصیل ترک و بعنوان ترکان آوار معروف هستیم. و درمکتب (مدرسه) به زبان ترکی تحصیل می‌کنیم. لازم به توضیح است که بیش از یک پنجم مردم روسیه از اقوام مختلف ترک می‌باشند و زبان ترکی بعنوان زبان دوم روسیه محسوب می‌شود و با آن زبان می‌توان با سفر به نقاط مختلف روسیه ، در ارتباط زبانی برقرار کرد.

از سازمانهای رزمی معروف جهان که بزرگترین مسابقات حرفه‌ای جهان را برگزار می‌کنند و متاثر از ورزش پانکریشن می‌باشند، می‌توان به سازمانهای زیر اشاره کرد:

1ـ سازمان پانکریشن حرفه‌ای000000000000

P.L.P ( Professional league of Pankration )

که مرکز آن ولایت خودمختار آلتای شهر بارنائول و رئیس آن ولادیمیر کلنشو (Vladimir klenshev) می‌باشد.

2ـ سازمان جهانی K - 1 که مرکز آن در ژاپن و رئیس آن کازویوشی ایشی (Kazuyoshi Ishii) و نیز رئیس جهانی سبک سیدوکان می‌باشد.

3ـ سازمان جهانی K - 1 MMA که مرکز آن در برزیل و رئیس آن « سرجیو بارتارلی» می‌باشد.

4ـ سازمان جهانی جوجیت سوی برزیلی ، (Ultimate fighting championship ) : U.F.C به معنی قهرمانی مبارزه بی نهایت که مرکز آن برزیل و رئیس آن برادران گریسی (Gracie) می‌باشند.

5ـ سازمان جهانی Submission wrestling

(کشتی تسلیمی ) : که اولین دوره مسابقات آن در روزهای 24 تا 26 فوریه 1999 در ابوظبی برگزار گردید.

« از میان آثار یافته شده ، از حسنلو ، تعداد اشیای ساخته شده از نقره معدود است و از چند حلقه و دکمه و گوشواره و یک ساغر تجاوز نمی‌کند. این ساغر ، که در مرداد ماه 1337 پیدا شده ، دارای ارزش خاصی است . ارتفاع این ساغر . 5/17 ، قطر دهانه‌اش 10 و قطر پایه آن 8/6 سانتی متر است و دیواره خارجی آن مزین به دو ردیف نقوش برجسته طلاکاری است که ضمن آنها صحنه‌های پیکار جنگ جویان پیاده و ارابه سوار ، کسانیکه حیوانات شبیه گاو و اسب و شیر را به جلو می‌رانند یا با آن به نبرد پرداخته‌اند، ملاحظه می‌شود.(11) زمانیکه رومیها به یونان حمله‌ور شدند ، نوعی ورزش که به گلادیاتور معروف بود با خود به یونان آوردند این در حالی است که این نوع ورزش بیش از 1500 سال قبل ازورود رومیان به یونان، در آذربایجان باستان متداول بوده و در جام نقره‌ای حسنلو اشکال مختلف آن بوضوح دیده می‌شود. از طریق حمله ترکان هون به یونان و « تسلط 400 ساله حکومت ترکان عثمانی بر یونان(12) »، لغات زیادی از زبان ترکی وارد زبان یونانی شده ات به طور مثال : واژة یونانی آتلیما (Athlima) که تغییر یافته لمه ترکی آتیلما (Atilma) می‌باشد در زبان یونانی به معنی ورزش بکار می‌شود. « زستی zesti ] از کلمه ترکی ایستی [ بمعنی گرما ـ کارپوزی karpouzi به معنی هندوانه

و....(13) ».

یونانیان که خود را مظهر تمدن و فلسفه در جهان می‌دانند آنها را نیز مدیون مُغ ( شامان که بعدها به «پیشوای مذهبی زردتشتی که طبقه‌ای پایین تر از موبدان بوده‌اند.»(14)) . های آذربایجان می‌باشند. «پروفسور ژاک دومارکت فرانسوی در تالیف سودمند خود اعلام میدارد پس از آشنایی یونانیان با تمدن درخشان ایران در اواخر سده ششم قبل از میلاد ، بسیاری از جنبه‌های ممتاز فرهنگ ایران به برکت اندیشه‌ی زرتشت و جهان بینی خاص او به یونان زمین راه یافت.(15) .» «افلاطون در کتاب آلسی بیاد Alcibiade ، لفظ ماگوس Magos ( = مُغ) را معادل با گنُس Gons به معنای «جادوگر»(16) می‌داند.»

نویسنده کتاب « فلسفه در ایران باستان» نیز بر متاثر بودن فلاسفه یونان از مغ‌های آذربایجان تاکید خاصی دارد. او به استناد گفته‌های افلاطون و ارسطو معتقد است که فلاسفه یونان بیشتر تئوریهای فلسفی خود را از مغان آذربایجان کسب کرده‌اند.

«یونانیان سازنده کاخ تمدن بشمار نمی‌روند زیرا آنچه از دیگران گرفته‌اند بمراتب بیش از آنست که خود برجای گذاشته‌اند.»(17) . ورزش کشتی فرنگی که به نام کشتی یونانی ـ رومی (Greec _ Roman) معروف می‌باشد و در زبان ترکی « کلاسیک گوله‌ش» گفته می‌شود آن نیز اصلیت یونانی ـ رومی نداشته و از کشتی رزمی ترکان مغولی الهام گرفته شده است. « لی‌ینگ یانگ دریافته است که روشهای رزمی اولیه مغولی بر روش مبارزه با دست خالی یونانی ـ رومی تاثیر داشته است.»(1 آذربایجان سرزمین مقدسی است که بزرگانی همچون دده قورقود، زرتشت ، شمس تبریزی ، جلال الدین نعیمی تبریزی ( بنیانگذار مکتب حروفیه) ، عماد الدین نسیمی ، پروفسور هشترودی ، علامه طباطبائی ، علامه امینی ، علامه جعفری و... را در دامان پاک خود پرورش داده و به بشریت تقدیم نموده است. مریدان مکتب روحی اکنکار Eckankar ( دانش باستانی سفر روح که از شامانهای ترک به ارث رسیده است) معتقدند که رهبر آیندة اکنکار از تبریز ظهور خواهد کرد.« در میان رهبران اولیه این جنبش اسامی شمس تبریز و مولانای رومی»(19) به چشم می‌خورد.